Zatrzymaj Bociana! Stwórzmy razem żerowiska dla bocianów!

Filozofia
Wielkopolskiego

Zrównoważony rozwój i odpowiedzialność za środowisko to nasze zobowiązanie potwierdzone certyfikatem ISCC. Dlatego właśnie, Wielkopolski postanowił wziąć pod swoje skrzydła gatunek Bociana Białego – symbol polskiego krajobrazu i kultury. Z powodu zmniejszającej się powierzchni jego żerowisk, liczba przedstawicieli tego gatunku na polskich łąkach z roku na rok maleje - zamiast Polski, Bocian Biały coraz częściej wybiera na kraj swojego powrotu Portugalię oraz Hiszpanię.

Chcemy, by Bocian miał do czego wracać i aby nie zabrakło dla niego żerowisk obfitych w pożywienie. Dlatego wybraliśmy Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (PTOP) jako głównego partnera merytorycznego projektu. W ramach współpracy, odtwarzane są żerowiska Bociana Białego na działkach należących do PTOP oraz zabezpieczane jego gniazd. Przekazaliśmy także Towarzystwu wsparcie w zakresie działalności badawczej.

Wspólnie możemy sprawić, aby ten wspaniały ptak wciąż był nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu.

O BOCIANIE

Wzrost bociana

Bocian mierzy ok. 120 cm wzrostu, a rozpiętość jego skrzydeł przekracza często 2 metry.

Bocianie gniazda

To ogromne i bardzo ciężkie budowle – ptaki rozbudowują je z roku na rok, przez co mogą ważyć nawet 2 tony i mierzyć nawet 2 metry.

Ptak wędrowny

Bociany przylatują do Polski od marca do początku kwietnia, odlatują natomiast od sierpnia do połowy września. Zdarza się, że niektóre osobniki pozostają w naszym krajów również na zimę.

Wędrówka polskiego bociana białego

Polega na szybowaniu między kolejno pojawiającymi się kominami powietrza. Uniemożliwia to przeloty nad morzami, dlatego ptaki wybierając trasę, która prowadzi przez Gibraltar lub Bosfor. Przez Bosfor przelatuje 340 000 bocianów białych, przez Gibraltar 35 000. Bociany wędrują wyłącznie w dzień – nocą odpoczywają.

Gatunek pod ochroną

Chociaż gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem, ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych, i objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.

Czy wiesz, że...

Bocian jest raczej małomówny

Najbardziej znanym odgłosem jaki wydaje jest klekot, który powstaje przez szybkie kłapanie dziobem (bocian odchyla przy tym ciągle głowę do tyłu). Dorosłym ptakom zdarza się także syczeć, ale jest to bardzo cichy, słabo słyszalny dla człowieka dźwięk.

Bocian jest długowieczny

Mimo, że niektóre bociany dożywają ponad 20 lat (odnotowano nawet osobniki, które przekroczyły 30 lat), to za średnią długość życia bociana przyjmuje się 8-9 lat. Tę średnią liczy się wśród ptaków, które przeżyły pierwszy rok życia. Wśród młodych bocianów, nawet takich, które ukończyły rok, śmiertelność jest dość wysoka, stąd średnia jest stosunkowo niska.

Bocian jest jednym ze zwiastunów wiosny

Uważany jest również za symbol polskiej wsi i ptaka przynoszącego szczęście i obfitości plonów dla gospodarstwa, w którym się osiedlił.

Bociany nie jest monogamiczny

Mimo powszechnego przekonania, że bociany łączą się w łączą się w pary na całe życie, zwierzęta te są monogamiczne tylko w czasie jednego sezonu lęgowego. Po usamodzielnieniu się piskląt rodzice się rozdzielają, tak aby w kolejnym roku połączyć się w pary z innymi partnerami

Bocian lubi latać wysoko

Podczas lotu szyja i nogi są wyciągnięte poziomo. Przed poderwaniem się do lotu podskakuje, aby nabrać wiatru w skrzydła.

Bocian jest bardzo towarzyski

W czasie migracji tworzy stada liczące nawet 10 000 osobników. Także podczas żerowania można spotkać całe grupy bocianów.

To zawodnik wagi ciężkiej

Waga bociana waha się od 2,7 do 4,4 kg.

Bociany dzielą się obowiązkami domowymi

Samica składa raz w roku (między kwietniem, a lipcem) od 3 do 5 jaj. Zarówno samiec jak i samica wysiadują je przez 31-41 dni. Pisklęta przebywają w gnieździe przez 54-63 dni, a pełną samodzielność osiągają po 70 dniach.

Jak możesz pomóc

Pisklę poza gniazdem. Ranny bocian.

Jak pomóc młodemu bocianowi, który znalazł się poza gniazdem, jak ratować dorosłego, rannego ptaka? Szukaj informacji i rady u fachowców. Spis instytucji zajmujących się pomocą ptakom znajduje się na stronie: http://www.gdos.gov.pl/wykaz-osrodkow-rehabilitacji-zwierzat-w-polsce.

Powszechny spis bocianów.

Co 10 lat prowadzony jest Międzynarodowy Spis Bociana Białego. Akcja ta polega na spisywaniu gniazd i młodych, nielotnych ptaków. Liczyć bociany może każdy, należy tylko wybrać dla siebie teren i zarejestrować się u lokalnego koordynatora. Kolejny spis odbędzie się w 2024 roku.

Miejsca na gniazda.

Bociany budują ogromne gniazda, których posadowienie wymaga odpowiedniego miejsca. Jeżeli zaobserwujesz parę ptaków, która buduje gniazdo na słupie energetycznym bez platformy i pozostaje na nim przez cały sezon lęgowy zgłoś ten fakt do zakładu energetycznego. Jesienią lub zimą energetycy zdejmą gniazdo ze słupa i zamontują na nim specjalną metalową platformę.

Pusta platforma.

W celu zachęcenia ptaków do zbudowania gniazda na istniejącej, pustej platformie należy na nią przełożyć materiał ze starego gniazda lub zbudować nowe z gałęzi, darni i ziemi. Puste platformy często nie są zajmowane przez ptaki ponieważ według ich kryteriów nie jest to odpowiednie miejsce na gniazdo, a zbudowanie nowego od zera to dla nich wielki wysiłek.

Zbyt duże gniazda.

Stare, duże gniazda, takie o wysokości 80 cm lub więcej, wymagają interwencji. Górną część gniazda należy co kilka lat usuwać w przeciwnym razie może się ono przechylić i spaść. Takie wypadki są szczególnie groźne podczas okresu lęgowego, kiedy silny wiatr może zwalić część konstrukcji razem ze znajdującymi się na nim młodymi.

Utrudniony start i lądowanie.

Gałęzie drzew wyrastające w pobliżu poważne utrudniają ptakom start i dolot do gniazda. Należy je przycinać, oczywiście poza sezonem lęgowym – w okresie pomiędzy październikiem i lutym.

BOCIAN W KULTURZE LUDOWEJ

LEGENDA O POWSTANIU BOCIANA
Bóg oglądał stworzony przez siebie świat i zauważył, że gady, płazy i wszelkie robactwo rozmnożyło się ponad miarę. Zebrał te stworzenia do worka, który szczelnie zawiązał. Jednemu z ludzi nakazał wyrzucić worek do wody. Bóg ostrzegł człowieka, żeby pod żadnym pozorem nie rozwiązywał worka. Człowiek był dumny z powierzonej mu misji, ale ciekawość wzięła górę nad obowiązkiem i zajrzał do worka. W tej chwili wszystkie pochwycone wcześniej zwierzęta rozpełzły się na cały świat. Bóg się rozgniewał i rzekł: „Za karę do końca świata będziesz łapał to, co wypuściłeś”, i zamienił nieposłusznego człowieka w bociana. Człowiek próbował się jeszcze tłumaczyć, ale wtedy Bóg odebrał mu język. Bocianowi pozostał już tylko klekot, a dodatkowo ze wstydu poczerwieniały mu nogi i dziób.
BOCIAN ZWIASTUN WIOSNY
Bociana kojarzono z odradzaniem się przyrody. Ptaki te swoim przylotem nie tylko zapowiadały, a nawet sprowadzały wiosnę. Wierzono, że bocian przylatuje z kluczami, którymi otwierana jest ziemia, aby uwolnić ze swojego wnętrza rośliny.
BUSŁOWE ŁAPY
Dawniej, wczesną wiosną, na powitanie bocianów mieszkańcy Podlasia i Kurpi wypiekali „busłowe łapy”, czyli drożdżowe bułki w kształcie bocianich łap. Na widok pierwszego bociana domownicy wybiegali wołając: „Busioł, busioł, tut busłowa łapka, tut twoja chatka” (busioł, busieł – ludowa nazwa bociana), co miało zachęcić ptaka do założenia gniazda w tym właśnie gospodarstwie. Jeżeli w obejściu istniało już gniazdo to busłowe łapy do niego wkładano, aby przywabić bociana na kolejny rok, a z nim wiosnę i szczęcie.
CO WRÓŻY PIERWSZY SPOTKANY WIOSNĄ BOCIAN
Zobaczenie wiosną pierwszego bociana w locie oznacza szczęście, lekki i urodzajny rok. Spotkanie na wiosnę pary bocianów przepowiada dziewczynie wyjście za mąż; krążące nad domem bociany wróżą w nim wesele. Spotkanie pierwszego bociana stojącego nieruchomo na jednej nodze, siedzącego lub leżącego zapowiada nieudany, ciężki rok.
BOCIANY A PROGNOZA POGODY
Nie tylko wypatrywano przylotu bocianów, ale obserwowano je bacznie przez cały sezon, ponieważ: - gdy ptaki wyrzucały z gniazd pisklęta lub jaja – oceniano, że rok będzie nieurodzajny i suchy, - gdy ptaki w czasie wychowywania młodych znosiły do gniazda perz, lub inny materiał stanowiło to zapowiedź deszczowej pogody, - klekot zapowiadał burze i ulewy.
BOCIAN POŻĄDANY SĄSIAD
„Szczęśliwy dom, gdzie boćki są” – wierzono, że obecność bocianów w gospodarstwie przynosi szczęście, błogosławieństwo i dostatek. „Gdzie bocian na gnieździe siedzi, tam piorun nie uderzy” – gniazdo bocianie miało chronić od pożaru z zaprószonego ognia, odganiało chmury, wylewy wód, burze i pioruny. Moc bociana miała tkwić w jego czerwonym dziobie i nogach, które odstraszały ogień.
BOCIAN POD OCHRONĄ
Niszczenie gniazd, okaleczenie czy zabicie bociana sprowadzało nieszczęścia, choroby, straty w gospodarstwie (pożar, uderzenie gromu) na nieszczęśnika, który ośmielił się wyrządzić bocianowi krzywdę.
BOCIAN PRZYNOSZĄCY DZIECI
Bociany uważano za symbol życia, dlatego kierowano do nich specjalne prośby: „Bociek, bociek ostry, przynieś mi dwie siostry”, „Bociek dokoła, przynieś mi dziecko z kościoła”. Dom, w którym urodziło się dziecko odwiedzał człowiek przebrany za bociana, składał rodzicom życzenia i obietnicę przyniesienia kolejnych dzieci. Sny z udziałem bociana wróżyły brzemienność. Trzeba było jednak uważać, panna miała zakaz patrzenia na bociana, ponieważ samo spojrzenie mogło zakończyć się zajściem w ciążę.
BOCIANIA SPRAWIEDLIWOŚĆ
Wierzono, że samicę bociana, podejrzaną o zdradę małżeńską, ptaki sądzą i każą publicznie, a rolę sędziego pełnił czasami bocian czarny. Co roku przed odlotem, bociany zbierają się na sądy (narady, wiece, sejmy), na których decydują, kto może lecieć, a kto nie zasługuje na wspólną podróż.

Wędrówka na południe

Na wędrówkę

na zimowiska bociany zbierają się od połowy sierpnia na tzw. sejmikach, czyli miejscach wspólnego żerowania. Zazwyczaj są to podmokłe łąki lub zaorane pola. Na początku września wszystkie bociany powinny już odlecieć. Maruderzy, czyli ptaki które z różnych powodów wyruszą później, mają mniejsze szanse na samodzielne pokonanie trasy wędrówki.

Tak jak inne ptaki szybujące

bociany nie potrafią zbyt długo latać lotem aktywnym – czyli machać skrzydłami przez cały czas lotu tak jak robi to jaskółka czy łabędź. Duże odległości bociany pokonują szybując, wykorzystując wznoszące kominy ciepłego powietrza. Takie kominy występują tylko nad lądem. Dlatego bociany w swojej wędrówce na południe omijają Morze Śródziemne.

Polskie bociany,

lecą na zimowiska wschodnim szlakiem, czyli przez Bułgarię i Turcję, Liban, Izrael Egipt i dalej aż do Południowej Afryki. Bociany z Niemiec i Europy Zachodniej lecą prze Hiszpanię, pokonując Morze Śródziemne przez Cieśninę Gibraltarską. Jest to dla nich naprawdę duży wysiłek.

Gibraltar i Bosfor

to miejsca gdzie można oglądać ogromne stada bocianów liczące po 300 i więcej osobników, jak krążą przez kilka godzin zanim wzniosą się na wysokość ponad 1000 m i zdecydują pokonać morskie przestrzenie. Podczas lotu nad wodą tracą szybko wysokość. Po dotarciu na drugi brzeg znów zaczynają szybować i wznosić się coraz wyżej.

Nasze bociany lecąc na zimowiska pokonują nawet do 10 000 km.

Duża część młodych osobników – ok. 60% nie przeżywa tej wędrówki.

Wracają do Polski

między 20 marca a 10 kwietnia. Oczywiście niektóre bociany przylatują później i później też przystępują do lęgów. Jednak mają one mniejsze szanse na odchowanie piskląt, które podejmą wędrówkę na południe. Takie nie w pełni wyrośnięte ptaki mogą przezimować w ośrodku rehabilitacji, np. przy ZOO w Warszawie i odlecieć w kolejnym roku.

Co słychać na gnieździe i poza nim

W Polsce ponad 60% bocianów gnieździ się na słupach.

Są to najczęściej słupy energetyczne lub wolnostojące, często stare słupy telegraficzne.

Liczba jaj w gnieździe

waha się od 1 do 7. Młode wykluwają się po ok. 33 dniach.

Ptaki odchowują zazwyczaj 3–4 młode

i tylko wyjątkowo zdarza się 6. Pisklęta przebywają w gnieździe do 65 dni.

Młode ptaki można odróżnić od dorosłych

po kolorze dziobu (brązowoszary) i nóg, które początkowo są czarne, a wraz ze wzrostem ptaka stają się coraz bardziej czerwone.

Młode bociany pierwsze 2–3 lata swojego życia spędzają w Afryce.

To znaczy że pierwszoroczne ptaki wyruszają wraz z innymi na zimowiska ale nie wracają z nich w następnym roku – zostają w Afryce.

Gatunek ten jest dobrym bioindykatorem stanu środowiska,

co oznacza, że w miejscach gdzie gnieździ się więcej bocianów przyroda jest mniej przekształcona i zanieczyszczona.

Zobacz dlaczego dbamy o Bociany

Filozofia Wielkopolskiego

Artykuły